پاسخ :
پرسشگر گرامي؛ در ابتدا كمي در مورد خواب و علل خواب‌آلودگي نامنظم با شما سخن مي‌گوييم و در ادامه شما را از راهكارهاي مقابله با اين مشكل براي رسيدن به مطالعه مؤثرتر آگاه مي كنيم.
خواب يكي از نيازهاي ضروري انسان است كه نشاط روحي و جسمي انسان به واسطه آن حاصل مي شود اما اين نياز نيز در حد متعارف و متعادل نياز به ارضاء شدن دارد متخصصين مقدار خواب لازم براي يك جوان را در مدت 24 ساعت 7 الي 8 ساعت مي دانند.[1] خروج از حد اعتدال خواب، پرخوابي يا كم خوابي، خود باعث مشكلاتي مي شود كه در كل براي سازمان رواني و فيزيولوژيكي ضررهايي در پي دارد و در هر حال باعث فرسودگي و عدم لذت از زندگي مي گردد. علل مختلفي در فزون خوابي نقش دارند گاهي چند علت دست به دست هم مي دهند و باعث كسالت زياد و پرخوابي مي گردند در ذيل به برخي از اين علل اشاره مي كنيم.
1. محيط: گاهي انسان در محيطي زندگي مي كند كه اطرافيان آن كسل و پرخواب هستند و از آن جايي كه مجالست ها و نشست و برخاست ها بر انسان تأثير مي گذارد انسان نيز اين صفت ناپسند را از اطرافيان كسب مي كند و از سويي ديگر دوستي و معاشرت با افراد پركار، منظم، با نشاط بر انسان اثر مي گذارد و انسان اگر مثل او نشود حداقل رنگ و بو او را مي گيرد رنگ و بويي كه سرانجام او را به موفقيت و نشاط مي رساند.
2. شكست هاي متوالي (درماندگي آموخته شده): گاهي انسان شكست هاي پي در پي اي را تجربه مي كند كه با اين شكست ها اگر با ديد منفي صرف نگاه شود درذهن از خود انساني مأيوس، نااميد، مي سازد انساني كه همه درهاي موفقيت و پيروزي را به سوي خود بسته مي بيند و تنها راه را فرو رفتن در لاك خود مي بيند.
3. تسويف (اهمال كاري و فردا فردا كردن ها): گاهي انسان به دلیل اينكه از زندگي لذت ببرد كار روزانه خود را به تعويق مي اندازد تا جايي كه اين امر برايش به شكل عادت زشت تنبلي درمي آيد. عادتي كه انسان در آئينه آن به غیر از ناكامي چيزي را نمي بيند به همين دلیل هر روز ارزيابي او از توانايي هايش كمتر و كمتر مي شود تا اينكه از خود يك انساني بي مايه و ناتوان در هر كاري مي سازد انساني كه نسبت به همسالان خود وامانده است.
4. بي كاري و عدم فعاليت هاي فيزيكي: انسان هايي كه كارهاي فيزيكي و بدني مناسبي و تحت برنامه اي منظم دارند هيچ گاه تعادل خوابشان به هم نمي خورد چرا كه در چهارچوب كاري آنها بايد از ساعت مخصوص سركار حاضر شوند و خلاف از اين برنامه براي آنها خطر از دست دادن شغل و امتيازات شغلي (ازدواج، مسكن، تفريح مناسب و ....) را به همراه دارد. از سويي افرادي كه از يافتن شغل ويا رشته مورد علاقه خود به بن بست اميد رسيده اند بخاطر اينكه رشد و شكوفايي استعدادهاي خود را در پرتو كارشان نمي بيند و گاهي هم بازتاب هاي نامناسبي از اطرافيان مثل (بي عار، تنبل، بي دست و پا و...) دريافت مي كنند سر از كسالت در مي آورند تا جايي كه خود نيز به اين باور مي رسند كه از ديگران كمبودهاي فكري، استعداد و ... دارند.
5. اختلال: فزون خوابي گاهي منعكس كننده حالات مرضي مختلف و در پاره اي از بيماران افسرده به خصوص در نوجوانان و بزرگسالان است.این مشکل با مراجعه به روان شناس بالینی قابل درمان است.
6. پرخوري و چاقي: به تجربه همگي دريافته ايم كه وقتي كه غذاي زيادتري مي خوريم احساس سنگيني و خواب آلودگي مي كنيم. افرادي كه از شكل اضافه وزن (چاقي) رنج مي برند بخاطر عدم فعاليت زياد يا مشكلاتي در كارهاي روزانه و شغلي و حرفه اي خود مواجه مي شوند كه اين امر مي تواند سبب كسالت،‌تنبلي، افسردگي و خواب هاي مكرر در طول ساعت روز گردد (مطالعه زندگينامه آنتوني را بینز در اين زمينه خالي از لطف نيست او اول بخاطر عدم يافتن كار مورد علاقه مدت ها و سال ها در خانه و بي فعاليتي به سر مي برد و به شكل چاقي مفرط روبرو مي شود وقتي به خود مي‌ آيد فعالانه حركت مي كند دنبال چاره مي رود تا جايي كه جلسات او در آمريكا زبان زد مي شود.)
شاید علل خواب شما به هنگام مطالعه یکی از موارد بالا باشد.ما برای شما راهکارهایی برای مقابله با خواب برایتان بیان می کنیم امیدوارم به شما کمک کند.
1. ممكن است این خواب در مطالعه، برخاسته از ضعف جسمانى و كمبود برخى از ويتامين‏ها باشد. به هر حال به اين نكته توجه داشته باشيد و به تقويت خود بپردازيد.
2. براى اين كه انسان اشتياق بيشترى به مطالعه پيدا كند، بايد انگيزه مطالعه را در خود بالا ببرد. براى افزايش انگيزه در مطالعه به نکات زیر توجه کنید:
الف) به ارزش علم و فراگيرى دانش بينديشيد و اين را بدانيد كه موفقيت انسان رهين كمال و علم و دانش او است. اميرمؤمنان على(ع) مى‏فرمايد: قيمة كل امرء ما يحسنه‏ ارزش وجودى هر فردى به ميزان علم و دانش او است‏.( نهج‏البلاغه، کلمات قصار 81)
از سوى ديگر توجه داشته باشید عدم موفقيت و عقب‏ماندگى انسان به ميزان جهل و نادانى او بستگى دارد.
ب ) به افراد جدّى و اهل مطالعه نزديك شده و با آنها بيشتر نشست و برخاست كنيد كه قهراً رفتار آنان انگيزش بيشترى در شما ايجاد خواهد كرد.
ج ) شرح حال رجال، نوابغ و شخصيت‏ها را بخوانيد و ببينيد تا چه حد از فرصت‏ها، استفاده كرده و اهل مطالعه بودند.
د ) اتاق منظم، ميز مطالعه، روشنايى و... نيز مفيد و انگيزه‏بخش است.
ه ) كتاب‏هايى كه در زمينه روش مطالعه نوشته شده را مورد مطالعه و دقت قرار دهيد.
3. براى مبارزه با خواب‏آلودگى چند نكته را رعايت فرماييد: الف) به اندازه كافى استراحت كنيد، ب ) اگر در هنگام مطالعه خواب به سراغ شما آمد، برخيزيد و در حال راه رفتن به مطالعه بپردازيد، ج ) با خوردن و نوشيدن چاى و شيرينى مى‏توان خواب را از سر خود دور كرد، د ) تلقين مثبت و جدى نيز در جلوگيرى از خواب مؤثر است. امام صادق(ع) مى‏فرمايد: ما ضعف بدن عما قويت عليه النيّةهرگز بدن دچار كسالت نمى‏شود مادامى كه اراده و نيت قوى و محكم باشد.
4. ملامت كردن خود در مقابل كوتاهى و سستى، امرى مفيد و مثبت است؛ ولى نبايد منجر به نااميدى گردد؛ چون نااميدى و يأس، انسان را از بلنداى همت و تلاش بيشتر باز مى‏دارد. اصولاً خودسازى و ملامت كردن خويش در ازاى كوتاهى‏ها يك وظيفه است. انسان بايد پيوسته در صدد مراقبت و محاسبه نفس خويش باشد.
5. در جشن‏ها و ميهمانى‏هاى ضرورى به طور متعادل شركت كنيد و در عين حال تلاش كنيد كه فرصت شما در حد ضرورت گرفته شده و بيهوده از دست نرود.
6. جذابيت محتواى كتاب و هدفمند بودن انسان در اشتياق براى مطالعه نقش به سزايى دارد. در اين راستا با اساتيد و دوستان اهل مطالعه به مشورت بپردازيد.
7. در برنامه‏ريزى به اين نكته توجه كنيد كه يكى از رمزهاى موفقيت، آينده‏نگرى و برنامه‏ريزى است. با برنامه‏ريزى صحيح، به طور قطع از فرصت خويش بهره بيشترى خواهيد برد. البته ممكن است برخى از شيوه‏ها در ابتدا سخت باشد؛ ولى به تدريج با اصرار و تمرين سهل و هموار خواهد شد.
8. همچنین در راستاى «رمز موفقيت» كتاب‏هاى زيادى نوشته شده است. لازم است كه شما برخى از آنها را با دقت مورد مطالعه قرار دهيد تا انگيز خود را براي مطالعه تقويت كنيد.
9. عادات مداوم به ورزش هاي جسماني:انسان در اين ورزش ها بجاي اينكه نيروي لازم را جهت زندگي خود بدست آورد كليه سرمايه انرژي خود را در باشگاه هاي ورزشي و .... هزينه مي كند به طوري كه انرژي ديگري براي فعاليت هاي روزانه ندارد.
10.عادت: گاهي انسان جلوي كار و يا صفت بدي را نمي گيرد و اين صفت در او ريشه مي دواند به گونه اي كه به آن كار عادت مي كند و خلاف آن را بخواهد انجام دهد مشكل ساز مي شود. (كه نياز است به شكل تدريجي درمان گردد) آري خواب خواب مي‌ آورد.
منتظر مكاتبات بعدي شما هستيم.