چگونه درس بخوانيم؟ چگونه امتحان دهيم؟

محمد گنجي

مساله بهره وري و استفاده ي صحيح از وقت و انرژي‌اي كه براي مطالعه مي‌گذاريم مساله بسيار با اهميتي است كه بسياري از دانش آموزان و دانشجويان از آن غافل اند.

به طوري كه گاه بسياري از دانش آموزان را مي‌بينيم كه بارها وبارها كتابي را مي‌خوانند و پس از صرف وقت زياد بدون اينكه اطلاعات قابل ملاحظه‌اي از كتاب را درك كرده باشند، خسته و كوفته كتاب را به كناري مي‌گذارند و ادعا مي‌كنند كه مطالب كتاب حجيم و سنگين است ومغز ما توانايي درك آنها را ندارد همچنين با دانش آموزاني مواجه مي‌شويم كه مطالب درسي را خوب مي‌خوانند وبه خاطر مي‌سپارند، ولي در جلسه‌ي امتحان دچار فراموشي شده و هرچه فكر مي‌كنند نمي‌توانند مطالب فراگرفته شده را به خاطر بياورند!  اين دانش‌آموزان هم وقت خود و هم انرژي خود رابه هدر مي‌دهند. چرا كه مطالعه كردن نيز مانند بسياري از فعاليت‌هاي زندگي داراي فنون و مهارت‌هايي است كه به كارگيري آنها باعث مي‌شود كه با تلاش كمتر بهره‌اي بيشتر از كارمان ببريم وبيهوده انرژي‌مان را هدر ندهيم.

فنون و مهارت هاي مطالعه:

۱-ـمهم ترين و اصلي ترين نكته در مطالعه برنامه ريزي است. روز و ساعتي كه مي‌خواهيد يك مطلب را مطالعه كنيد از قبل تعيين كنيد وبعد به سراغ كتاب برويد.

۲ـ زمان مطالعه تان را بين ساعت ۷ صبح تا ۱۰ شب قرار دهيد و تا نيم ساعت پس از بيدار شدن از خواب نيز مطالعه نكنيد.

۳ـ خود را به مكان خاصي براي مطالعه كردن محدود نكنيد سعي كنيد با تمرين كردن در همه‌ي مكان‌ها حتي مكان‌هاي شلوغ هم مطالعه كنيد. بهترين مكان براي مطالعه خانه است زيرا هميشه در دسترس مي‌باشد.

۴ـ ورزش كردن و داشتن تحرك جسماني در  فراگيري بهتر به شما كمك مي كند روزانه حد اقل ۳۰ دقيقه ورزش كنيد.

۵ـ كتاب را در ۳ مرحله بخوانيد. در مرحله اول بصورت سريع و كلي و روزنامه وار به مطالب كتاب نگاهي بيندازيد و از خود سوال كنيد. در مرحله دوم به صورت عميق و دقيق مطالب را خوانده و ضمن مطالعه نكات مهم را در آورده و آنها را بصورت طرح شبكه اي از كل به جزء سازماندهي كرده و در كاغذي يادداشت كنيد. چرا كه با سازمان‌دهي اطلاعات مطالب كتاب در مغز شما به صورت منظم هر يك درجاي خود قرار مي‌گيرند و بازيابي آن راحت انجام مي‌شود.در مرحله‌ي سوم كتاب را مرور كرده واز خود بپرسيد و پس از پايان مطالعه كتاب با دوستتان در باره‌ي مباحث آن مباحثه كنيد.

۶ـ پس از نيم ساعت مطالعه پنج دقيقه استراحت كنيد و به خود پاداشي بدهيد تا به مطالعه علاقه پيدا كنيد(مانند خوردن خوراكي مورد علاقه)

۷ـ هنگامي كه احساس خستگي مي‌كنيد مي‌توانيد با تنفس عميق و شل و سفت كردن اندام‌هايتان انرژي از دست رفته را جبران كنيد.

۸ـ همزمان با مطالعه كار ديگري انجام ندهيد (مانند تماشاي تلويزيون) تا تمركز شما به حد اكثر برسد.

۹ـ هميشه به يك صورت و در يك حال مطالعه نكنيد. بلكه مقداري راه برويد. مقداري روي صندلي بنشينيد و...

۱۰ـ همه جاي كتاب را مطالعه كنيد جدول ها نمودارها عكس هاو... . هيچ جاي كتاب را بدون مطالعه نگذاريد.

۱۱ـ براي فراگيري بهترمطالب را در ذهنتان بصورت زنده و مصور تجسم كنيد.

۱۲ـ برخي از مطالب درسي را به صورت داستان در بياوريد تا بهتر آنهارا درك كنيد و فراموش نكنيد.

۱۳ـ براي جلو گيري از فراموش كردن اعداد آنهارا به صورت كلمات رمز در بياوريد و حفظ كنيد مثلا" عدد ۹۱ را بصورت  كلمه ي ني در بياوريد و حفظ كنيد كه حرف اول نه و يك است.

۱۴ـ برخي از واژه هاي سخت و مشكل لاتين را به نمونه ي مشابه آن در فارسي تبديل كنيد تا راحت‌تر بتوانيد آن را به خاطر بسپاريد. مثلا" كلمه ي آندره مارلو(نويسنده كتاب ضد خاطرات) را مي توانيد به كلمه‌ي فارسي «آن دره مال رو»  تبديل كنيد و به خاطر بسپاريد.

15ـ يكي از روش‌هاي جلوگيري از فراموشي داده‌ها استفاده از گره‌ي مكاني است. در اين روش شما مطلب درسي را با يك مكان واقعي پيوند مي‌زنيد. مثلا" براي به خاطر سپردن نام «بل» مخترع تلفن مي‌توانيد اين گونه براي خود تصوير سازي كنيد: در اتاق خوابم دراز كشيده بودم كه ناگهان تلفن زنگ زد. فورا" گوشي را برداشتم و دوستم بل بود كه مي گفت: الو.الو صدا مياد؟

16ـ مطالب شبيه به هم را بهتر است طبقه بندي كنيد.تا فراموش نشوند مانند طبقه بندي زير:

گروه اول:كتاب-روزنامه-مجله

گروه دوم: ميز- صندلي-كاناپه

گروه سوم:خودكار-جوهر-مداد

17ـ برخي از مطالب را اگر بصورت شعر در بياوريد، بهتر ياد مي‌گيريد مانند شعر زير كه براي درك يكي از فرمول‌هاي رياضي به كار مي‌رود:

سينوس چوبر فرق كسينوس نشيند

تانژانت پديد آيد و برعكس كتانژانت

18ـ  برخي از درس ها را اگر بصورت آهنگين و و موسيقايي حفظ كنيد بهتر فرا مي‌گيريد مخصوصا" كودكان به مطالب آهنگين بيشتر علاقه نشان مي‌دهند.

19ـ استفاده از حرف اول كلمات نيز روش مناسبي است كه براي يادگيري مطالب فرار و شبيه هم مي توان از آن استفاده كرد. مثلا" براي به خاطر سپردن آثار نظامي مي توان از كلمه ي (ملخها) استفاده كرد كه حرف اول كلمات: مخزن الاسرار  ليلي و مجنون  خسرو و شيرين  هفت پيكر   و اسكندر نامه  مي‌باشد.

20ـ مي‌توانيد از طريق تصويرسازي ذهني مطالب درسي را با حيوانات و اشياء جاندار مربوط كنيد و آن‌ها را راحت‌تر به خاطر بسپاريد.براي نمونه مي‌توان  براي ياد گرفتن حرف F انگليسي آن را به آچار فرانسه تشبيه كرد و به خاطر سپرد.

21ـ پس از خواندن كتاب آن را به كناري نگذاريد چرا كه پس از يك روز 70 درصد مطالب فراموش مي‌شوند  .به منظورجلوگيري از فراموشي و صرفه جويي در وقت و زمان مطالب كتاب را به ترتيب زماني زير مرور كنيد:

مرور اول:يك روز پس از مطالعه

مرور دوم:ده روز پس ازمرور اول

مرور سوم:يك ماه پس از مرور دوم

مرور چهارم:? ماه پس از مرور سوم

مرور پنجم:يك سال پس از مرور چهارم

 ترفند هاي امتحان دادن:

1ـ شب امتحان زود بخوابيد و از خوردن زياد موادي كه داراي كافئين مي باشند خودداري كنيد(مانند چاي و قهوه)

2ـ دوساعت قبل از امتحان كتاب را كنار بگذاريد و مطالبي را كه فرا گرفته ايد به صورت بحث گروهي با دوستانتان مباحثه كنيد و اشكالاتتان را از يكديگر بپرسيد.

3ـ حداقل يك ربع زودتر در جلسه امتحان حاضر شويد و مجهز باشيد يعني وسايل لازم را همراه خود بياوريد و پس از نشستن روي صندلي نفس عميقي بكشيد و با ياد خداي بزرگ امتحان را شروع كنيد.

4ـ پس از گرفتن برگه‌ي امتحان  و نوشتن مشخصات خود روي آن ابتدا همه ي سوالات را با دقت بخوانيد و اگر به سوال ساده اي رسيديد فوراَ جوابش را بدهيد. سؤالاتي را كه جوابشان را نميدانيد كنارشان علامت  -  بزنيد  و سوالاتي را كه جوابشان را مي‌دانيد ولي وقت زيادي مي گيرند كنارشان علامت  +  بگذاريد تا بعداَ دوباره به سراغشان بياييد و جواب بدهيد.

5ـ سعي كنيد به همه‌ي سؤالات پاسخ دهيد، حتي اگر جواب سؤالي را نمي‌دانيد سعي كنيد از خودتان چيزي بنويسيد. (فقط در مورد سؤالات غير گزينه‌اي - توضيح از سايت كلاس كنكور)

6ـ پس از پاسخ به همه‌ي سؤالات برگرديد و يك بار ديگر سؤالات را با دقت بخوانيد و پاسخ‌هايتان را مرور كنيد تا احياناَ اشتباهي رخ نداده باشد.

7ـ در امتحانات تستي (مخصوصا" امتحان آزمون دانشگاه‌ها) ما اگر جواب نيمي از پرسش‌ها را بدانيم با استفاده از مهارت‌هاي تست زدن مي‌توانيم جواب بقيه‌ي سؤالات را نيز پيدا كنيم. براي نمونه در امتحانات تستي مطابق آمار اثبات شده است كه به طور كلي جواب هر سوال قبل و بعدش متفاوت است. پس براي مثال اگر پاسخ پرسش 1 گزينه ـ الف ـ  باشد و پاسخ پرسش 2 را ندانيم و پاسخ پرسش 3 گزينه ي ـ ب ـ باشد به احتمال قريب به يقين پاسخ پرسش 2 گزينه ي   ج  و  دال است. ما براي پيدا كردن جواب بين دو گزينه ي   ج  و  دال بايد به قانون ديگري عمل كنيم كه مي‌گويد در مجموعه ي پنج تايي سوالات چهار گزينه‌ي جواب (الف ـ ب ـ ج ـ د) هميشه وجود دارند پس مطابق اين قانون ما به جواب‌هاي چهار پرسش مجاور سوال 2 نگاه مي كنيم تا ببينيم كه كدام يك از گزينه هاي (ج و د) در جواب اين پرسش‌ها نيست. هر يك كه نباشد جواب پرسش ماست.براي نمونه اگر:

پاسخ سوال1: گزينه‌ي الف

پاسخ سوال 2: نمي‌دانيم

پاسخ سوال 3: گزينه‌ي ب

پاسخ سوال 4:گزينه‌ي ج

و پاسخ سوال 5: گزينه‌ي الف باشد...

پاسخ سوال 2 گزينه ي (دال) است زيرا هم با جواب سوال يك و سه متفاوت است  هم اين كه در اين دسته پنج تايي گزينه ي (دال) وجود ندارد.

(البته گرچه روش‌هايي براي پيش‌ايني پاسخ وجود دارد، اما اين روش‌ها هميشه جواب مطمئن ندارند. ما در مقاله‌‌ي ديگري در همين سايت به نام مهندسي معكوس تست‌هاي كنكور اين روش‌ها را معرفي كرده‌ايم. روش‌هاي گفته‌شده در بالا بسيار نامطمئن است. - توضيح از سايت كلاس كنكور)

8ـ در اكثر موارد در سؤالات تستي گزينه‌اي كه مي‌گويد «همه ي موارد ذكر شده صحيح است» گزينه‌ي جواب مي‌باشد.

 9ـ پس از دادن امتحان فوراَ سراغ امتحان بعدي نرويد. بلكه جند ساعت استراحت كنيد و تفريح مورد علاقه‌ي خود را انجام دهيد و زماني را براي ورزش در نظر بگيريد.

10ـ پس از دادن برگه ي امتحان با ديگران دنبال جواب سوالات نگرديد چرا كه وقتي نتيجه داده شد، مي‌توانيد مطلع شويد. ( وقت و انرژي خود را به جاي پيدا كردن جواب سؤالات امتحان قبل روي امتحان بعدي بگذاريد.)