کمتر کسی را می شناسیم که در زندگی خوابها یی ندیده باشد که به پاره ای امور مخفی و یا مشکلات علمی و یا حوادث آینده از خیر و شر دلالتش نکرده باشدو چنین امری را نمی توان حمل بر اتفاق کرد و گفت که هیچ ارتباطی میان آنها و تعبیرشان نیست.مخصوصا خوابهای واضح یا صریح که به تعبیر نیازی ندارد، به طور کلی هیچیک از رویا ها خالی از حقیقت نمی باشد و ریشه و اسبابی دارند که باعث پیدایش آنها در نفس و ظهور انها در خیال می شود.بنا بر این می توان اذعان نمود برای هر رؤیایی تعبیری هست ولی تعبیر بعضی از آنها عوامل طبیعی و بدنی در حال خواب است و تاویل بعضی دیگر عوامل اخلاقی است و بعضی دیگر با سببهای متفرقه و اتفاقی در ارتباطند.

خوابهایی که حقیقت دارند و صریح هستند از دیدگاه علامه طباطبایی با الهام از قرآن به دو دسته تقسیم می شوند:

قسم اول : رؤیاهایی که خواب بیننده در آنها هیچ گونه تصرف و تمثیلی نکرده و قهرا و بدون هیچ زحمتی با تاویل خود انطباق دارند،

قسم دوم :خوابهای غیر صریح هستند که صاحب رؤیا از جهت حکایت در آن تصرف کرده ، یا به تمثیل و یا به انتقال از معنای رؤیا به چیزی که مناسب آن یا ضدش است،

این قسم دوم نیاز به تعبیر دارد. حالت دوم خود به دو نوع تقسیم می شود یک نوع خوابی که صاحب رؤیا فقط یک بار در آن دخالت می کند و نوع دیگر که نفس صاحب رؤیا به یک انتقال و دو انتقال اکتفا ننموده و بدون آنکه به حدی توقف کند ، انتقال بعد از انتقال و تصرف بعد از تصرف کرده به طوری که برگرداندن رؤیای نامبرده به اصلش مشکل است. این گونه رؤیا ها را” اضغاث احلام ” می گویند.که یا فاقد تعبیر است و یا تعبیر کردن آنها مشکل یا غیر ممکن است.

خداوند در کلام خود به هر سه قسم رویا اشاره کرده است: از قسم اول ، رویای حضرت ابراهیم علیه السلام و رویای مادر حضرت موسی علیه السلام و پارهای از رویا های حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله، و قسم دوم را هم در عبارت ” اضغاث احلام ” در سوره یوسف اشاره نموده و از قسم سوم رؤیای حضرت یوسف علیه السلام و رویاهای دو زندانی و رؤیای پادشا مصر .

در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله چنین آمده است :

خواب دیدن سه نوع است: یا بشارتی از ناحیه خداوند است و یا وسیله ای برای غمناک و حز ین کردن مردم از طرف شیطان و در مواردی مسائلی است که انسان در فکر خود پرورانده و آن را در خواب می بیند.” الرؤیا ثلث: فبشری من الله و حدیث النفس و تخویف من الشیطان” در روایتی حضرت محمد فرموده اند:

” خواب دیدن سه گونه است: دسته ای تهدیداتی از طرف شیطان برای اندوهگین ساختن فرزندان آدم ، برخی رؤیا هایی هستند که از اهتمام فرد خواب بین در حالت بیداری حکایت دارد و نوع سوم به عنوان بخشی از قسمتهای چهل و ششگانه پیابری تلقی می گردد.

بر حسب عوامل گوناگون و تاثیر پذیری رؤیاها از برخی حالات و شرایط ، خوابها متعدند:

رؤیاهای راستین که به تفضیل به آنها اشاره خواهیم کرد.خوابها یی که در آنها راست و دروغ با یکدیگر آمیخته اند.حضرت امام صادق علیه السلام به مفضل از اصحاب خود فرمودند:

“در مورد خواب دیدن اندیشه کن ، که چگونه خداوند در مورد آنها تدبیر بکار گرفته است ، زیرا راست و دروغ آن را با هم آمیخته است، اگر همه رؤیا ها راست بود تمام مردم پیامبر بودند و اگر تمام خوابها کاذب بودند ، نه تنها فایده ای نداشت بلکه امری زائد و بی معنا بود.

ابو بصیر گوید ، به امام صادق علیه اسلام عرض کردم :فدایت شوم، خواب راست و دروغ از کجا بر می آید؟ فرمود:

” خوابهای دروغ و پریشان آن است که مرد در آغاز شب می بیند، در آن وقت تحت تسلط شهوات است و آن خوابها چیزی نیست جز انچه در خیال انسان مجسم شود و انها دروغ و بر خلاف در آید و اما خواب راست ، آن است که انسان پس از گذشتن دو ثلث از شب هنگام آمدن فرشته ها ببیند وآن سحر است و این خواب راستین است که ان شاء الله تخلف ندارد.

رؤیاهای کاذبه خوابهایی است که طی ان صور خیالی و جزیی با معانی کلی پیوند و رابطه ای ندارد و لذا تعبیر آن بی جا و بی مورد می باشد و هرگز آدمی را به آگاهی جدیدی نمی رساند و در آینده دور یا نزدیک نیز واقع نمی شود.گاهی رؤیاهای راستین با احساسات، تمایلات و حوادث گذشته و یا رویداد های همزمان ممزوج می شودو در نتیجه حقیقت چنین خوابهایی را دچار تردید می نماید، زیاده روی در خوردن برخی غذاها قبل از خوابیدن، حرن و اضطراب شخص یا ناراحتی های روانی و دردهای جسمانی ، ارتکاب گناه و سر پیچی از قوانین اخلاقی ممکن است خوابهای واقعی را مخدوش کند.خواب افراد مست و جنب و خانمها در هنگام حیض و امثال آن ممکن است آمیخته به کذب باشد.